D Vitamini ve COVID-19

D Vitamini, bağışıklık sistemini destekleyen, anti-inflamatuvar (iltihabi reaksiyonu),  antifibrotik (akciğer sertleşmesini önleyici) ve antioksidan etkisiyle bilinen bir hormondur.¹ 

Akut solunum yolu enfeksiyonları (ASYE), yüksek tansiyon,  kalp veya kan damarlarının (arterler ve venler) hastalıkları, tip 2 diabet ve diğer bir çok başka hastalıkları olan kişilerde D vitamininin koruyucu etkileri araştırılmış, şimdi ise COVID-19 hastalarında D Vitamininin rolü araştırılmaktadır.^2,3

20 ülkede yapılan kapsamlı bir araştırmada, her bir ülkede yaşayan insanların kandaki ortalama D Vitamini seviyeleri ve COVID-19 hastalığına yakalanma ve ölüm arasında anlamlı negatif bir korelasyon olduğu tespit edilmiştir.  D Vitamini eksikliği oranlarının genel çok fazla olduğu Kuzey Yarımküre ülkelerindeki ölüm oranı yüksek çıkmıştır.^5-7 

Yapılan bir diğer çalışmalarda koyu renk tenle sahip imnsanların D Vitamini eksikliğine ve dolayısıyla şiddetli COVID-19 hastalığını geçirmeye yatkın oldukları saptanmıştır.^13,14

Yaşlılar ve  kronik hastalığı olan kişiler de, koyu renk tene sahip olan kişiler gibi D vitamini eksikliği yaşayan riski yüksek gruplar ile COVID-19 riski yüksek gruplar arasında çakışmalar olduğu için D vitamini eksikliği ve COVID-19 şiddeti arasında doğrudan bir bağlantı bulunduğunun henüz kanıtlanmamış olduğu göz önünde bulundurulmalıdır.^4,6,14

Yapılan pek çok çalışmada D Vitamini eksikliği ile şiddetli COVID-19 insidansı arasında bir ilişki bulunduğu bildirilmiştir.^8-11

İsviçre’de yapılan bir araştırmada SARS-CoV-2 testi pozitif çıkan hastaların negatif çıkanlara kıyasla plazma vitamin D değerlerinin anlamlı derecede düşük olduğu bildirilmiştir.¹² 

Yapılan çalışmalarda D vitamini takviyesinin özellikle solunum yolu enfeksiyonlarını önlemede etkili olduğu veriler gösterilmiştir.^15-17 

Her yaş grubundan 10.000 den fazla katılımcıyla gerçekleştirilen kapsamlı bir randomize, çift kör, plasebo kontrollü meta analizinde D vitamini takviyesinin ASYE (Akut solunum yolu enfeksiyonları) riskini anlamlı ölçüde azalttığı bildirilmiştir.¹⁵ 

D Vitamini seviyeleri ≥ 25 nmol/L olanlar ve günlük veya haftalık D Vitamini takviyesi alanların, D Vitamini eksikliği (referans değer 25-hidroksi vitamin D < 25 nmol/L) olan bireylere nazaran koruyucu etkilerin daha güçlü olduğu gözlemlenmiştir.¹⁵ 

Benzer şekilde, ciddi D vitamini eksikliği (<25 nmol/L) olan hastalarda kronik obstrüktif akciğer hastalığının (KOAH) orta veya şiddetli alevlenme oranını önemli ölçüde azaltmış ancak eksikliği daha az ciddi olanlarda (≥ 25 nmol/L) önemli ölçüde bir azalma olmamıştır.¹⁶ 

Bu bulgular ışığında KOAH hastalarının, solunum virüsleri veya bakterileri tarafından tetiklenen alevlenmeleri azaltmak için D Vitamini durumunun tespit edilmesi ve ciddi düzeyde eksikliği olanlara takviye yapılması gerekmektedir.¹⁶ 

Belirli popülasyonlarda D Vitamini takviyesinin kış ayları boyunca influenza A riskini azalttığı bildirilmiştir.^18,19 

Kış aylarında genellikle zirveye ulaşan mevsimsel influenza enfeksiyonları, ultra-viyole B dozlarının düşük olması ve dolayısıyla kandaki D vitamini değerlerinin düşük olmasından kaynaklanabilmektedir.¹⁹

Akut solunum sıkıntısı sendromu (ARDS) ve aşırı alveoler inflamasyon riskindeki artış D vitamini eksikliği ile ilişkilendirilmiştir.²⁰ 

D vitamini, endotelyal astarın yenilenmesini sağladığından COVID-19 a bağlı ARDS de alveoler hasarın en aza indirilmesinde faydalı olabilir.²¹ 

D Vitamini diğer solunum enfeksiyonlarında belirlendiği üzere, hücresel doğal bağışıklığın güçlenmesini sağlayarak çeşitli mekanizmalarla enfeksiyon riskini azaltabilir.^13,19 ‘

D Vitamini anti-mikrobiyal peptitlerin üretimini indükleyerek COVID-19 semptomlarının gelişmesi olasılığını azaltabilir.^13,19 

Renin-anjiyotensin sisteminin (RAS) aktivasyonu ve buna bağlı inflamatuvar yanıt, şiddetli COVID-19 olan hastalarda yüksek seviyelerde inflamatuvar belirteçlerle (IL-6 ve CRP gibi) gösterildiği gibi düşük prognoz ile ilişkili aşırı aktivasyonu ile COVID-19 fizyopatolojisinde öncü bir role sahiptir.^13,22,23 

D vitamini, RASyi aşağı regüle ederek ve SARS-CoV-2nin enfeksiyon süresince aşağı regüle ettiği ACE2 ekspresyonunu arttırarak enfeksiyon sonrasında gelişen inflamatuvar yanıtı azaltmaya yardımcı olabilir.^13,19,23

KAYNAKLAR

1. Ebadi, M. & Montano-Loza, A. J. Perspective: improving vitamin D status in the management of COVID-19. Eur J Clin Nutr, doi:10.1038/s41430-020-0661-0 (2020). 
2. Grant, W. B., Al Anouti, F. & Moukayed, M. Targeted 25-hydroxyvitamin D concentration measurements and vitamin D3 supplementation can have important patient and public health benefits. Eur J Clin Nutr 74, 366-376, doi:10.1038/s41430-020-0564-0 (2020). 
3. Misra, D. P. et al. Rheumatologists’ perspective on coronavirus disease 19 (COVID-19) and potential therapeutic targets. Clin Rheumatol, doi:10.1007/s10067-020-05073-9 (2020). 
4. Ilie, P. C., Stefanescu, S. & Smith, L. The role of vitamin D in the prevention of coronavirus disease 2019 infection and mortality. Aging Clin Exp Res, doi:10.1007/s40520-020-01570-8 (2020). 
5. Rhodes, J. M. et al. Letter: low population mortality from COVID-19 in countries south of latitude 35 degrees North supports vitamin D as a factor determining severity. Authors’ reply. Aliment Pharmacol Ther, doi:10.1111/apt.15823 (2020). 
6. Panarese, A. & Shahini, E. Letter: Covid-19, and vitamin D. Aliment Pharmacol Ther 51, 993-995, doi:10.1111/apt.15752 (2020).
7. Marik, P. E., Kory, P. & Varon, J. Does vitamin D status impact mortality from SARS-CoV-2 infection? Med Drug Discov, 100041, doi:10.1016/j.medidd.2020.100041 (2020).
8. De Smet, D. et al. Vitamin D deficiency as risk factor for severe COVID-19: a convergence of two pandemics. medRxiv, doi:10.1101/2020.05.01.20079376 (2020).
9. Lau, F. et al. Vitamin D insufficiency is prevalent in severe COVID-19. medRxiv, doi:10.1101/2020.04.24.20075838 (2020).
10. Meltzer, D. et al. Association of vitamin D deficiency and treatment with COVID-19 incidence. medRxiv, doi:10.1101/2020.05.08.20095893 (2020).
11. Daneshkhah, A. et al. The possible role of vitamin D in suppressing cytokine storm and associated mortality in COVID-19 patients. medRxiv, doi:10.1101/2020.04.08.20058578 (2020).
12. D’Avolio, A. et al. 25-Hydroxyvitamin D concentrations are lower in patients with positive PCR for SARS-CoV-2. Nutrients 12, doi:10.3390/nu12051359 (2020).
13. Mitchell, F. Vitamin-D and COVID-19: do deficient risk a poorer outcome? Lancet Diabetes Endocrinol, doi:10.1016/S2213-8587(20)30183-2 (2020).
14. Lee, J., van Hecke, O. & Roberts, N. Vitamin D: A rapid review of the evidence for treatment or prevention in COVID-19, (2020).
15. Martineau, A. R. et al. Vitamin D supplementation to prevent acute respiratory tract infections: systematic review and meta-analysis of individual participant data. BMJ (Clin res ed.) 356, i6583, doi:10.1136/bmj.i6583 (2017).
16. Jolliffe, D. A. et al. Vitamin D to prevent exacerbations of COPD: systematic review and meta-analysis of individual participant data from randomised controlled trials. Thorax 74, 337-345, doi:10.1136/thoraxjnl-2018-212092 (2019).
17. Bergman, P. et al. Vitamin D and respiratory tract infections: a systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials. PLoS One 8, e65835, doi:10.1371/journal.pone.0065835 (2013).
18. Urashima, M. et al. Randomized trial of vitamin D supplementation to prevent seasonal influenza A in schoolchildren. Am J Clin Nutr 91, 1255-1260, doi:10.3945/ajcn.2009.29094 (2010).
19. Grant, W. B. et al. Evidence that vitamin D supplementation could reduce risk of influenza and COVID-19 infections and deaths. Nutrients 12, doi:10.3390/nu12040988 (2020).
20. Dancer, R. C. et al. Vitamin D deficiency contributes directly to the acute respiratory distress syndrome (ARDS). Thorax 70, 617-624, doi:10.1136/thoraxjnl-2014-206680 (2015).
21. Kakodkar, P., Kaka, N. & Baig, M. N. A comprehensive literature review on the clinical presentation, and management of the pandemic coronavirus disease 2019 (COVID-19). Cureus 12, e7560, doi:10.7759/cureus.7560 (2020).
22. Kermali, M. et al. The role of biomarkers in diagnosis of COVID-19 – a systematic review. Life Sci, 117788, doi:10.1016/j.lfs.2020.117788 (2020).
23. Martin Gimenez, V. M. et al. Lungs as target of COVID-19 infection: Protective common molecular mechanisms of vitamin D and melatonin as a new potential synergistic treatment. Life Sci, 117808, doi:10.1016/j.lfs.2020.117808 (2020).